De Ondernemingskamer

Wanneer je samen met één of meerdere partijen een onderneming hebt, kan het voorkomen dat jullie op een gegeven moment van mening verschillen over de koers, strategie of besluitvorming binnen de vennootschap. Zeker bij een besloten vennootschap (BV) waar meerdere aandeelhouders actief zijn, kan zo’n onenigheid leiden tot een impasse die de onderneming schaadt.

In dergelijke situaties biedt de Ondernemingskamer een (voorlaatste) mogelijkheid om geschillen te beslechten. Dit artikel legt uitgebreid uit wat de Ondernemingskamer doet, hoe een procedure werkt, wat de kosten en risico’s zijn, en wanneer het verstandig is om deze stap te zetten.

Wat is de Ondernemingskamer?

De Ondernemingskamer (OK) is een speciale kamer van Gerechtshof Amsterdam die zich richt op het ondernemingsrecht, en meer specifiek op geschillen binnen rechtspersonen zoals BV’s, NV’s, coöperaties en stichtingen.

De Ondernemingskamer heeft als hoofddoel om ingrijpen mogelijk te maken als er sprake is van een onbehoorlijk beleid of misstanden binnen een onderneming. Zij kan dit doen via de zogeheten "enquêterecht-procedure".

Belangrijk: de Ondernemingskamer oordeelt niet over schuld of aansprakelijkheid, maar onderzoekt of er sprake is van wanbeleid en kan herstelmaatregelen treffen om de verhoudingen binnen de onderneming te normaliseren.

In welke situaties is de Ondernemingskamer relevant?

De Ondernemingskamer komt vooral in beeld bij structurele onenigheid tussen aandeelhouders of bestuurders. Denk aan situaties als:

• Er is een patstelling ontstaan: aandeelhouders kunnen niet meer gezamenlijk besluiten nemen.
• Er zijn verwijten over wanbeleid of onjuiste besluitvorming.
• Er is sprake van mismanagement of belangenverstrengeling binnen het bestuur.
• Een minderheidsaandeelhouder voelt zich onredelijk buitengesloten of onvoldoende geïnformeerd.
• Er is een gebrek aan transparantie over cijfers of strategie.
• De onderneming lijdt structureel schade door interne strijd.

In dergelijke situaties is het doel van de Ondernemingskamer herstel van gezonde verhoudingen, niet het ‘straffen’ van één partij.

Wie kunnen naar de Ondernemingskamer stappen?

Niet iedereen kan zomaar een zaak aanbrengen. De wet bepaalt wie bevoegd is om een verzoek in te dienen. Dit zijn doorgaans:

• Aandeelhouders die een bepaald minimumaandeel bezitten. Bij een BV geldt doorgaans een minimum van 10% van het geplaatste kapitaal of aandelen met een nominale waarde van ten minste €225.000.
• De vennootschap zelf, vaak op initiatief van het bestuur of de raad van commissarissen.
• Een vakorganisatie in geval van grote ondernemingen.
• De ondernemingsraad (bij grotere bedrijven).

Voor kleine BV’s met beperkte aandeelhoudersstructuur geldt vaak dat ook een minderheidsaandeelhouder toegang heeft, mits hij of zij aannemelijk maakt dat er ernstige misstanden zijn.

De bevoegdheden van de Ondernemingskamer

De Ondernemingskamer heeft behoorlijke ruime bevoegdheden. Zij kan:

1. Een onderzoek bevelen naar het beleid en de gang van zaken binnen de onderneming.
2. Een onderzoeker (onderzoeksteam) aanstellen die onafhankelijk onderzoek doet.
3. Voorlopige voorzieningen treffen, zoals:
   • Schorsing of ontslag van bestuurders of commissarissen;
   • Benoeming van een tijdelijk bestuurder of commissaris;
   • Schorsing van besluiten;
   • Tijdelijke overdracht van aandelen aan een beheerder.
4. Vaststellen dat sprake is van wanbeleid.
5. Herstelmaatregelen opleggen, bijvoorbeeld het terugdraaien van besluiten of herstructurering van het bestuur.

De stappen in een procedure bij de Ondernemingskamer

Een procedure bij de Ondernemingskamer verloopt in twee fasen: de enquêtefase (onderzoek) en de oordelingsfase (maatregelen).

Stap 1. Indienen van het verzoekschrift

Een partij (bijv. aandeelhouder) dient een verzoekschrift in bij de Ondernemingskamer. Hierin wordt duidelijk omschreven:

• Wat het probleem is;
• Welke besluiten of handelingen worden betwist;
• Waarom er sprake zou zijn van wanbeleid;
• Welke maatregelen men vraagt (zoals onderzoek of schorsing bestuur).

Het verzoekschrift wordt opgesteld door een advocaat, want vertegenwoordiging door een advocaat is verplicht.

Stap 2. Verweerschrift

De andere partij(en) mogen vervolgens een verweerschrift indienen, waarin zij reageren op de beschuldigingen. Vaak volgt daarna een mondelinge behandeling (zitting).

Stap 3. Zitting bij de Ondernemingskamer

Tijdens de zitting krijgen partijen gelegenheid hun standpunt toe te lichten. De Ondernemingskamer zal kritisch doorvragen en kan aansturen op een minnelijke oplossing.

Indien partijen er niet uitkomen, beslist de Ondernemingskamer of:

• er gronden zijn voor een onderzoek (enquête), en/of
• er voorlopige voorzieningen nodig zijn.

Stap 4. Onderzoeksfase

Wordt een onderzoek bevolen, dan benoemt de OK één of meer onafhankelijke onderzoekers. Deze krijgen inzage in alle bedrijfsinformatie, interviewen bestuurders en aandeelhouders, en brengen uiteindelijk een onderzoeksrapport uit.

Stap 5. Oordeelsfase

Na het onderzoek kan de OK oordelen dat er sprake is van wanbeleid. In dat geval kan zij ingrijpen door:

• bestuurders te ontslaan of schorsen;
• besluiten te vernietigen;
• tijdelijk beheer te benoemen;
• de statuten aan te passen.

Kosten van een procedure bij de Ondernemingskamer

De kosten kunnen aanzienlijk zijn en bestaan uit meerdere componenten:

Let op: De Ondernemingskamer bepaalt wie de kosten van het onderzoek moet dragen. Dat kan de vennootschap zelf zijn, maar in sommige gevallen ook (gedeeltelijk) een aandeelhouder.

Risico’s van een procedure

Een procedure bij de Ondernemingskamer is een zwaar middel. Enkele risico’s:

• Publiek karakter: Procedures en uitspraken zijn openbaar, wat reputatieschade kan veroorzaken.
• Kosten: De procedure is kostbaar, zeker als een onderzoek wordt gelast.
• Verstoorde verhoudingen: Een rechtszaak kan de onderlinge relaties verder verslechteren.
• Tijd: Een enquêteprocedure kan maanden tot zelfs jaren duren.
• Onzekerheid: De Ondernemingskamer kan maatregelen nemen die niet altijd in lijn zijn met de wens van de verzoeker (bijv. aanstellen tijdelijk bestuurder).

Het is daarom verstandig om altijd eerst alternatieven te verkennen, zoals mediation of een aandeelhoudersovereenkomst met exit-regelingen.

Alternatieven vóór je naar de Ondernemingskamer stapt

Voordat je de stap naar de Ondernemingskamer zet, is het raadzaam om de volgende trajecten te overwegen:

1. Mediation of bindend advies
   Een onafhankelijke mediator kan partijen helpen een oplossing te vinden zonder gerechtelijke procedure. Vaak sneller, goedkoper en vertrouwelijker.
2. Aandeelhoudersovereenkomst naleven
   Controleer of er afspraken bestaan over geschillen, bijvoorbeeld tag-along / drag-along, deadlock-bepalingen of geschilbeslechting via arbitrage.
3. Uitkoopregeling (art. 2:343 BW)
   Wanneer één aandeelhouder structureel wordt benadeeld, kan hij proberen zijn aandelen te verkopen (of de ander uit te kopen) via de rechter.
4. Statutenwijziging of governance-afspraken
   Soms is een herstructurering van besluitvormingsbevoegdheden voldoende om een impasse te doorbreken.

Wanneer is de gang naar de Ondernemingskamer wél verstandig?

De Ondernemingskamer is bedoeld voor ernstige en structurele situaties. Overweeg de stap als:

• De onderneming wordt lamgelegd door een conflict;
• Er is geen werkend overleg meer mogelijk;
• Je hebt sterke aanwijzingen voor wanbeleid;
• Je bent uitgesloten van informatie of besluitvorming;
• Andere oplossingspogingen zijn mislukt.

Voorbeeld: twee aandeelhouders met elk 50% stemmen komen er niet meer uit over strategische beslissingen. De vennootschap functioneert niet meer. In dat geval kan de OK een tijdelijke bestuurder aanstellen om de impasse te doorbreken.

Praktijkvoorbeeld

Casus:
Twee aandeelhouders (ieder 50%) runnen samen een advieskantoor. Door verschil van inzicht over uitbreiding naar het buitenland ontstaat ruzie. Eén aandeelhouder blokkeert alle besluiten, weigert jaarstukken te tekenen en communiceert niet meer.

Situatie:

• Patstelling in besluitvorming;
• Onderneming kan niet verder;
• Mediation mislukt.

Actie:
Aandeelhouder A dient verzoekschrift in bij Ondernemingskamer. Deze constateert dat de onderneming ernstig wordt geschaad en treft voorlopige voorziening:

• Benoemt tijdelijk onafhankelijk bestuurder;
• Beveelt onderzoek naar beleid van de afgelopen 2 jaar.

Na onderzoek blijkt dat beide partijen steken hebben laten vallen, maar het beleid niet structureel onbehoorlijk was. De Ondernemingskamer oordeelt dat een gedwongen uitkoop van één van de aandeelhouders de beste oplossing is.

Resultaat:
Rust keert terug, onderneming kan verder.

Voordelen van de Ondernemingskamer

Hoewel het een zwaar traject is, biedt de Ondernemingskamer unieke voordelen:

• Snelle voorlopige maatregelen mogelijk (soms binnen weken).
• Onafhankelijke beoordeling door gespecialiseerde rechters.
• Herstelgericht in plaats van puur sanctionerend.
• Flexibiliteit in maatregelen (van schorsing tot benoeming bestuurders).
• Toegang voor minderheidsaandeelhouders onder voorwaarden.

Tips voor ondernemers en aandeelhouders

1. Leg afspraken goed vast
   Een duidelijke aandeelhoudersovereenkomst voorkomt escalatie. Neem op hoe beslissingen worden genomen, hoe conflicten worden opgelost, en hoe een aandeelhouder kan uittreden.
2. Communiceer tijdig en open
   De meeste conflicten ontstaan door gebrekkige communicatie. Houd elkaar structureel op de hoogte van cijfers en besluiten.
3. Documenteer alles
   Bewaar notulen, e-mails en besluiten zorgvuldig. Dit vormt cruciaal bewijs als je een procedure moet starten.
4. Schakel tijdig juridisch advies in
   Wacht niet tot de verhoudingen volledig zijn vastgelopen. Een gespecialiseerde advocaat kan alternatieven aandragen.
5. Gebruik mediation als eerste stap
   De OK waardeert partijen die aantoonbaar hebben geprobeerd het conflict zelf op te lossen.

Samenvatting

De Ondernemingskamer is een gespecialiseerd rechtsorgaan dat ingrijpt bij ernstige geschillen en wanbeleid binnen ondernemingen. Zij kan onderzoeken gelasten, bestuurders schorsen of ontslaan, en herstelmaatregelen opleggen.

Een procedure is echter zwaar, kostbaar en publiek, en moet worden beschouwd als laatste redmiddel wanneer interne of alternatieve oplossingen niet meer werken.

Voor ondernemers en aandeelhouders in conflict geldt: zorg voor goede afspraken, open communicatie en tijdige interventie. Alleen wanneer de onderneming daadwerkelijk lijdt onder het geschil en er geen uitweg meer is, is de stap naar de Ondernemingskamer gerechtvaardigd.

Conclusie

Bij onenigheid tussen aandeelhouders is de Ondernemingskamer een krachtig maar ingrijpend instrument. Gebruik het met zorg, na grondige afweging van kosten, risico’s en alternatieven. Zo houd je oog voor het uiteindelijke doel: het herstel van een gezonde, werkbare onderneming.

Wil je meer weten over aandeelhoudersgeschillen of advies over de verkoop of herstructurering van jouw webshop? Neem contact op met een van onze adviseurs – wij helpen je graag met de juiste stappen richting een duurzame oplossing.